Çocuklarda Göz Muayenesi Ne Zaman Yapılmalıdır?

Tüm çocukların doğumdan sonra ilk 6 ay içinde herhangi bir sorun olmasa da mutlaka bir göz doktoru tarafından muayene edilmiş olması gerekmektedir. Böylece şaşılık başta olmak üzere, her türlü kırma kusurları, doğumsal katarakt ve kornea bozuklukları, retina ve göz siniri hastalıkları erken tespit edilebilir.

Şaşılık nedir?

Şaşılık, gözlerin aynı yöne bakamaması yani paralelliğini kaybetmesi durumudur. Halk arasında “şehla göz” veya “gözde kayma” bazen de “gözde akma” olarak da ifade edilmektedir. Çocuklarda en çok görülen göz bozuklukları, düzeltilmemiş hipermetropi, miyopi ve astigmat gibi kırma kusurları ve şaşılıktır.

Ne sıklıkla görülür?

Şaşılık toplumda % 2-5 oranında görülür . Bunların da çoğu doğuştan veya erken çocukluk çağında başlayanlardır. Şaşılıklar iç, dış, dik ve çapraz olarak sınıflandırılabilmektedir. Cinsiyet ayrımı göstermez ve ailesel yönü de mevcuttur.

Klinikleri gelen hastaların %30-40’ında görülen durum ise “Yalancı Şaşılık” dediğimiz, burun kökünün basıklığından kaynaklanan göz yanılmasıdır. Bu hastalarda yüz ve burun yapısı geliştikçe, bu yalancı şaşılık durumu da düzelmektedir.

Şaşılığın sebepleri nelerdir?

Şaşılığın oluşmasında tek bir neden yoktur. Hamileliğin nasıl geçtiği, doğumun problemli olup olmadığı, çocuğun gelişimi, geçirdiği hastalıklar şaşılık için risk faktörü oluşturabilir. Şaşılık için genetik yatkınlık söz konusudur yani ailede gözünde kayma olan varsa ortaya çıkma şansı daha fazladır.

Çocukluk döneminde yani 2 yaşından sonra görülen şaşılıklarda genellikle neden kırma kusurudur. Yatkınlığı olan bir çocukta gözdeki kayma ateşli bir hastalık veya bir travma (düşme, ameliyatlar, kazalar) sonrası başlayabilir.

Göz kaslarımızın hareketini yöneten merkezler beyindedir, bu nedenle sinirlerde oluşan felçler de gözde kaymalara neden olur. Geçirilen beyin tümörü, kafaiçi basınç artışı yapan hastalıklar, kafa travması, ateşli hastalıklar ve ileri yaşta hipertansiyon ve şeker hastalığı gibi bazı durumlarda göze gelen sinirlerde felçler oluşabilir. Göz hareketlerinden 3 adet kafaiçi siniri sorumludur ve herbirinin beyinde bulunduğu yerler bellidir. Kaslardaki hareket bozuklukları, dolayısı ile beyindeki hasarın nerede olduğunu da bize gösterebilmektedir.

Şaşılık çeşitleri nelerdir?

İçe kayma, bebeklerde en sık görülen şaşılık tipidir. Eğer yakını bulanık görme dediğimiz yüksek hipermetrop da eşlik ediyorsa, bu bebeklerde özellikle yakına bakarken belirgin içe kayma izlenir. Hipermetropinin de gizli ve gerçek olarak iki çeşidi vardır. Mutlak değer ile pratik değerin birbirinden çok iyi ayıredilmesi, şaşılık ve astenopiye sebep olanın iyi belirlenmesi gerekir. Burada da göz kaslarını tamamen gevşeterek, uygun ilaç ve süre uygulayarak göz bebeklerini büyüterek yapılan muayene son derece önemlidir.

Dışa kaymalar daha nadirdir ve daha az tehlikelidir. Bu tip şaşılıkta göz tembelliği diğerine göre daha nadirdir. Özellikle uzağa bakarken veya çocuk dalgın, yorgun olduğunda ortaya çıkar. Bu çocuklar, dört yaşına kadar takip edilirler. Kaymada artma olur ise, cerrahi tedaviden fayda görürler.

Çapraz kaymalar özellikle tek gözde olursa hastalarda belirgin baş pozisyonu da eşlik edebileceği için, erken tedavi hem boyun kaslarını hem de hastanın yüz yapısında ileriki yaşlarda ortaya çıkabilecek asimetriyi engellemesi açısından önemlidir. Bu hastalarda özellikle beyin sapı hasarları irdelenmelidir.

İleri yaşlarda ortaya çıkan şaşılıklarda ise diplopi denilen “çift görme” eşlik etmekte ve kişilerin yaşam standartlarını ciddi şekilde bozmaktadır.

Göz Tembelliği veya diğer adıyla Ambliyopi nedir?

Hayatın ilk aylarında, gözlerin paralel olmaması veya bir gözdeki görüntünün herhangi bir sebepten dolayı bulanık olması neticesinde görme merkezindeki ilgili hücrelerde de uyarım eksikliği ortaya çıkar. Olay basit bir kayma ve bu kayma da eşitlik gösteren bir şekilde ise, görme her iki gözde iyi derecede korunabilir fakat yine de 3 boyutlu görme gelişemez. Tek gözde kayma sebat ediyor veya retinal görüntü net değil ise, bu gözde görme diğerinde göre düşük kalır ve bu duruma ambliyopi adı verilir.

Ambliyopi, çocukluk çağı görme bozukluklarının önemli bir nedenidir. Yunanca donuk göz anlamına gelir. Kaba bir tabirle her iki göz arasında %20 ve daha fazla görme farkı olmasıdır. Görme gelişiminin tamamlandığı 7-8 yaşına dek, ambliyopi riski devam eder . Aynı şekilde ambliyopi tedavisi alıp da tedavi sonucu görmeleri eşitlenen çocuklarda, kontroller bu yaşların sonuna dek ihmal edilmemelidir. Aksi takdirde, görme yeniden hızla düşebilmektedir!

Şaşılık Tedavisi nasıl yapılır?

Öncelikle küçük yaşta saptanan şaşılığın tedavisi acildir. Örneğin, gözleri içe kayan bir bebekte tedavinin 6 aydan önce uygulanamaması sonucu ileriki yaşlarda 3 boyutlu görme beklenemez. Buna karşın, şaşılık her yaşta da tedavi edilebilir.

Sebepleri farklı olduğu için, tedavi seçenekleri de çok farklıdır. Gözünde kırma kusuru olanlarda gözlük muhakkak başlanmalıdır. Yakına bakarken içe kayması daha da artan hastalarda, uzak numarasına yakın numarası da eklenerek multifokal gözlük kullanılması buna bir örnektir.

Bu arada göz tembelliği de tabloya eşlik ediyor ise, az gören gözün diğer göz kapatılarak veya diğer yöntemlerle görmesinin artırılması önemlidir. Bunlarla beraber veya tek başına cerrahi de önemli bir seçenektir. Şaşılığın cinsine göre, belirli tablolar kullanılarak her iki gözde bulunan 6 adet kas için belirlenmiş cerrahiler mevcuttur. Burada yapılan, kas gücünü azaltmak/artırmak veya yönünü değiştirmektir.

Çok nadiren, özellikle Şeker Hastalığına bağlı geçici felç durumlarında, Tiroid Hastalıklarında Botoks Tedavisi de uygulanarak, diğer kasın hasar görmesi ve çift görme engellenebilir. Bu tedavi birkaç kez uygulanabilir.